کد مطلب:123 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:390
نماز مسافر
مسافر باید نماز ظهر و عصر و عشا را با هشت شرط، شكسته بجا آورد یعنی دو ركعت بخواند:
شرط اوّل: آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد.
مسأله 1299 ـ كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شكسته بخواند بنابراین اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1300 ـ اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شكسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.
مسأله 1301 ـ اگر سفر مختصری از هشت فرسخ كمتر باشد یا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه نباید نماز را شكسته بخواند و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه در صورتی كه تحقیق كردن برایش مشقت دارد (البته مشقّت در نظر عرف نه مشقّت عقلی) باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقّت (به معنایی كه گفته شد) ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق كند كه اگر دو عادل بگویند یا بین مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1302 ـ اگر یك عادل خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است ظاهر این است كه با خبر عادل واحد سفر هشت فرسخ ثابت نمی شود و باید نماز را تمام بخواند و احوط آن است كه هم شكسته و هم تمام (جمع) بخواند.
مسأله 1303 ـ كسی كه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده باید آن را چهار ركعتی بجا آورد و اگر وقت گذشته بنابر احتیاط واجب قضا نماید.
مسأله 1304 ـ كسی كه یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست یا شك دارد كه هشت فرسخ هست یا نه چنانچه در بین راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده اگرچه كمی از راه باقی باشد باید نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجا آورد.
مسأله 1305 ـ اگر بین دو محلی كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند اگرچه روی هم رفته هشت فرسخ شود باید نماز را تمام بخواند.
[218]
مسأله 1306 ـ اگر محلی دو راه داشته باشد یك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد چنانچه انسان از راهی كه هشت فرسخ است به آنجا برود باید نماز را شكسته بخواند و اگر از راهی كه هشت فرسخ نیست برود باید تمام بخواند.
مسأله 1307 ـ اگر شهر دیوار دارد باید ابتدای هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب كند و اگر دیوار ندارد باید از خانه های آخر شهر حساب نماید و در شهرهای بزرگ خارق العاده خصوصیت و حكم خاصی از برای آن نیست در صورتی كه خارج شدن از یك محلّه تا محله بعدی، در نظر عرف سفر به حساب نیاید.
شرط دوّم: آنكه از اوّل مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگر به جائی كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند و بعد از رسیدن به آنجا قصد كند جائی برود كه با مقداری كه آمده هشت فرسخ شود چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جائی كه می خواهد ده روز آنجا بماند برگردد به شرط آنكه رفتن از چهار فرسخ كمتر نباشد، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1308 ـ كسی كه نمی داند سفرش چند فرسخ است; مثلاً برای پیدا كردن گمشده ای مسافرت می كند و نمی داند كه چه مقدار باید برود تا گمشده را پیدا كند، باید نماز را تمام بخواند ولی در برگشتن چنانچه تا وطنش یا جائی كه می خواهد ده روز در آنجا بماند هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر در بین رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود با شرط آنكه رفتن چهار فرسخ كمتر نباشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1309 ـ مسافر در صورتی باید نماز را شكسته بخواند كه تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود پس كسی كه از شهر بیرون می رود و مثلاً قصدش این است كه اگر رفیق پیدا كند سفر هشت فرسخی برود چنانچه اطمینان دارد كه رفیق پیدا می كند باید نماز را شكسته بخواند و اگر اطمینان ندارد باید تمام بخواند.
مسأله 1310 ـ كسی كه قصد هشت فرسخ دارد اگرچه در هر روز مقدار كمی راه برود وقتی به جائی برسد كه دیوار شهر را نبیند و اذان آن را نشود باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر در هر روز مقدار خیلی كمی راه برود كه نگویند مسافر است باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
[219]
مسأله 1311 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است مانند نوكری كه با آقای خود مسافرت می كند چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1312 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر بداند یا گمان داشته باشد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1313 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر شك دارد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود یا نه ظاهر این است كه باید تمام بخواند مگر اطمینان به عدم مفارقت داشته باشد و نیز اگر شك او از این جهت است كه احتمال می دهد مانعی برای سفر او پیش آید چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد باید نمازش را شكسته بخواند.
شرط سوّم: آنكه در بین راه از قصد خود برنگردد پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1314 ـ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود چنانچه تصمیم داشته باشد كه همان جا بماند یا بعد از ده روز برگردد یا در برگشتن و ماندن مردد باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1315 ـ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد كه برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1316 ـ اگر برای رفتن به محلی حركت كند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود چنانچه از محل اولی كه حركت كرده تا جائی كه می خواهد برود هشت فرسخ باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1317 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه و در موقعی كه مردد است راه نرود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود باید تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1318 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه و در موقعی كه مردّد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و برگردد، تا آخر مسافرت باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1319 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را
[220]
برود یا نه و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود چنانچه باقی مانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولی بخواهد برود و برگردد، باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر راهی كه پیش از مردد شدن و راهی كه بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
شرط چهارم: آنكه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیشتر در جائی بماند، پس كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن بگذرد یا ده روز در محلی بماند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1320 ـ كسی كه نمی داند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش می گذرد یا نه یا ده روز در محلی می ماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1321 ـ كسی كه نمی خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّی بماند و نیز كسی كه مردد است كه از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
شرط پنجم: آنكه برای كار حرام سفر نكند و اگر برای كار حرامی مانند دزدی سفر كند باید نماز را تمام بخواند و همچنین است اگر خودِ سفر، حرام باشد مثل آنكه سفر برای او ضرر داشته باشد یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر سفری بروند كه بر آنان واجب نباشد ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1322 ـ سفری كه اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.
مسأله 1323 ـ كسی كه سفر او حرام نیست و برای كارِ حرام هم سفر نمی كند اگرچه در سفر معصیتی انجام دهد مثلاً غیبت كند یا شراب بخورد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1324 ـ اگر مخصوصاً برای آنكه كار واجبی را ترك كند مسافرت نماید، نمازش تمام است. پس كسی كه بدهكار است اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلب كار هم مطالبه كند چنانچه در سفر نتواند بدهی خود را بدهد و مخصوصاً برای فرار از
[221]
دادن قرض مسافرت نماید بنابر احتیاط واجب نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند ولی اگر مخصوصاً برای ترك واجب مسافرت نكند باید نماز را شكسته بخواند و احتیاط واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1325 ـ اگر سفر او سفرِ حرام نباشد ولی حیوان سواری یا مركب دیگری كه سوار است غصبی باشد نمازش شكسته است ولی اگر در زمین غصبی مسافرت كند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1326 ـ كسی كه با ظالم مسافرت می كند اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلاً برای نجات دادن مظلومی با او مسافرت كند نمازش شكسته است.
مسأله 1327 ـ اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت كند حرام نیست و باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1328 ـ اگر برای لهو و خوش گذرانی به شكار رود نمازش تمام است و چنانچه برای تهیّه معاش به شكار رود نمازش شكسته است و اگر برای كسب و زیاد كردن مال برود احتیاط واجب آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند ولی باید روزه نگیرد.
مسأله 1329 ـ كسی كه برای معصیت سفر كرده موقعی كه از سفر برمی گردد اگر توبه كرده باید نماز را شكسته بخواند و اگر توبه نكرده باید نماز را تمام بخواند. و اگر برگشتن از سفر در نظر عرف جزء رفتن به سفر، معصیت محسوب شود، احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1330 ـ كسی كه سفر او سفر معصیت است اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد چنانچه باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد به شرط آنكه رفتن آن از چهار فرسخ كمتر نباشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1331 ـ كسی كه برای معصیت سفر نكرده اگر در بین راه قصد كند كه بقیه راه را برای معصیت برود باید نماز را تمام بخواند ولی نمازهائی را كه شكسته خوانده صحیح است.
شرط ششم: آنكه از صحرانشینهائی نباشد كه در بیابانها گردش می كنند و هرجا كه آب و خوراك برای خود و حشمشان پیدا كنند می مانند و بعد از چندی به
[222]
جای دیگر می روند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1332 ـ اگر یكی از صحرانشینها برای پیدا كردن منزل و چراگاه حیواناتشان سفر كند چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد احتیاط واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1333 ـ اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت كند باید نماز را شكسته بخواند.
شرط هفتم: آنكه شغل او مسافرت نباشد بنابراین شتردار و راننده و چوبدار و كشتیبان و مانند اینها اگرچه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت كنند در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخوانند ولی در سفر اول اگرچه طول بكشد نمازشان شكسته است.
مسأله 1334 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری مثلاً برای زیارت یا حج مسافرت كند باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر مثلاً راننده ماشین و اتومبیل خود را برای زیارت كرایه بدهد و در ضمن خودش هم زیارت كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1335 ـ حمله دار یعنی كسی كه فقط در ماههای حج به مسافرت اشتغال میورزد، نماز را باید شكسته بخواند.
مسأله 1336 ـ كسی كه شغل او حمله داری است و حاجیها را از راه دور به مكّه می برد چنانچه تمام سال یا بیشتر سال را در راه باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1337 ـ كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است مثل شوفری كه فقط در تابستان یا زمستان اتومبیل خود را كرایه می دهد باید در زمانی كه اشتغال به سفر دارد نماز را تمام بخواند، و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1338 ـ راننده و دوره گردی كه در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می كند چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1339 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد و چه بدون قصد بماند باید در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1340 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر در غیر وطن خود ده روز
[223]
بماند در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود باید نماز را شكسته بخواند. و اگر از اول قصد ده روز ماندن را نداشته باشد، به احتیاط واجب جمع بخواند.
مسأله 1341 ـ اشخاصی كه شغلشان در سفر است، مانند دانشجویانی كه جهت تحصیل به شهر دیگر می روند و معمولاً جمعه ها به وطن خود برمی گردند یا معلمان و كارمندان و كارگرانی كه همه روزه از وطنشان برای كار و شغل به مسافت شرعی می روند و شب برمی گردند، بنابر احتیاط نمازشان شكسته است و روزه آنها صحیح نیست مگر اینكه در محل كار قصد ده روز كنند.
مسأله 1342 ـ كسی كه در شهرها سیاحت می كند و برای خود وطنی اختیار نكرده باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1343 ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست اگر مثلاً در شهری یا در دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1344 ـ كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار كند اگر شغلش مسافرت نباشد باید در این مسافرت نماز را شكسته بخواند.
شرط هشتم: آنكه به حد ترخّص برسد یعنی از وطنش به قدری دور شود كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان را هم نشود ولی باید در هوا غبار یا چیز دیگری نباشد كه از دیدن دیوار و شنیدن اذان جلوگیری كند، و لازم نیست به قدری دور شود كه مناره و گنبد را نبیند یا دیوارها پیدا نباشد، بلكه همین قدر كه دیوار كاملاً تشخیص داده نشود كافی است، و كسی كه از جائی كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود تا به حد ترخص نرسیده بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند و حد ترخص در بلاد كبیره منطقه ای است كه منزل شخص در آن منطقه قرار دارد.
مسأله 1345 ـ كسی كه به سفر می رود اگر به جائی برسد كه اذان را نشنود ولی دیوار شهر را ببیند یا دیوارها را نبیند ولی صدای اذان را بشنود چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1346 ـ مسافری كه به وطنش برمی گردد وقتی دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند ولی مسافری كه می خواهد ده روز
[224]
در محلی بماند وقتی دیوار آنجا را ببیند و صدای اذانش را بشنود بنابر احتیاط واجب باید نماز را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد یا نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1347 ـ هرگاه شهر در بلندی باشد كه از دور دیده شود یا به قدری گود باشد كه اگر انسان كمی دور شود دیوار آن را نبیند كسی كه از آن شهر مسافرت می كند وقتی به اندازه ای دور شود كه اگر آن شهر در زمین هموار بود دیوارش از آنجا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی خانه ها بیشتر از معمول باشد باید ملاحظه معمول را بنماید.
مسأله 1348 ـ اگر از محلی مسافرت كند كه خانه و دیوار ندارد وقتی به جائی برسد كه اگر آن محل دیوار داشت از آنجا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1349 ـ اگر به قدری دور شود كه نداند صدائی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگر باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر بفهمد اذان می گویند لكن كلمات آن را تشخیص ندهد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1350 ـ اگر به قدری دور شود كه اذان خانه های آخر شهر را نشنود ولی اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند بشنود نباید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1351 ـ اگر به جائی برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند نشنود ولی اذانی را كه در جای خیلی بلند می گویند بشنود، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1352 ـ اگر چشم یا گوش او یا صدای اذان غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط دیوار خانه ها را نبیند و گوش متوسط صدای اذان معمولی را نشنود.
مسأله 1353 ـ اگر بخواهد در محلی نماز بخواند كه شك دارد به حد ترخص یعنی جائی كه اذان را نشنود و دیوار را نبیند رسیده یا نه باید نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حد ترخص رسیده یا نه باید شكسته بخواند و چون در بعضی موارد اشكال پیدا می كند یا آنجا نماز نخواند یا هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1354 ـ مسافری كه در سفر از وطن خود عبور می كند وقتی به جائی برسد كه دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1355 ـ مسافری كه در بین مسافرت به وطنش رسیده تا وقتی كه در
[225]
آنجا هست باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و برگردد وقتی به جائی برسد كه دیوار وطن را نبیند و صدای اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1356 ـ محلی كه انسان در آنجا به دنیا آمده باشد و وطن پدر و مادرش نیز باشد یا خودش آنجا را برای زندگی همیشگی اختیار كرده باشد وطن او است.
مسأله 1357 ـ اگر قصد دارد در محلی كه وطن اصلیش نیست مدتی را اگرچه طولانی باشد، بماند و بعد به جای دیگر برود آنجا وطن او حساب نمی شود.
مسأله 1358 ـ تا انسان قصد ماندن همیشگی در جائی كه غیر وطن اصلی خودش است نداشته باشد وطن او حساب نمی شود مگر آنكه بدون قصد رفتن آنقدر بماند كه مردم محل بگویند اینجا وطن اوست.
مسأله 1359 ـ كسی كه در دو محل زندگی می كند; مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند هردو وطن او است اما اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار كرده باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز را در محل سومی و مازاد هم شكسته بخواند و هم تمام.
مسأله 1360 ـ در غیر وطن اصلی و وطن غیر اصلی كه ذكر شد در جاهای دیگر اگر قصد اقامه نكند نمازش شكسته است چه ملكی در آنجا داشته باشد یا نداشته باشد و چه در آنجا شش ماه مانده باشد یا نمانده باشد.
مسأله 1361 ـ اگر به جائی برسد كه وطن اصلی او بوده و عملاً از آنجا صرف نظر كرده یا به جائی برسد كه وطن غیر اصلی او بوده و دیگر قصد ماندن در آنجا را ندارد، نباید نماز را تمام بخواند اگرچه وطن دیگری هم برای خود اختیار نكرده باشد.
مسأله 1362 ـ مسافری كه قصد دارد ده روز پشت سرهم در محلی بماند یا می داند كه بدون اختیار ده روز در محلی می ماند در آن محل باید نمازهای خود را تمام بخواند.
مسأله 1363 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند لازم نیست قصد ماندن شب اول یا شب یازدهم را داشته باشد و همین كه قصد كند از اذان صبح روز اوّل تا غروب روز دهم بماند باید نماز را تمام بخواند و همچنین اگر مثلاً قصدش این باشد كه از ظهر روز اول تا ظهر روز یازدهم بماند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1364 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند در صورتی باید
[226]
نماز را تمام بخواند كه بخواهد تمام ده روز را در یك جا بماند، پس اگر بخواهد مثلاً ده روز در نجف و كوفه بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1365 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند اگر از اول قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف آنجا برود چنانچه جائی كه می خواهد برود از مقدار ترخّص شهر دورتر نباشد باید در همه ده روز نماز را تمام بخواند و اگر از مقدار ترخص دورتر و كمتر از مسافت شرعی باشد چنانچه بخواهد 5 ساعت یا 6 ساعت ولو در همه ده روز برود و برگردد; باید نماز را تمام بخواند، مشروط بر اینكه شب را در محلی كه قصد كرده بماند.
مسأله 1366 ـ مسافری كه تصمیم ندارد ده روز در جائی بماند مثلاً قصدش این است كه اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1367 ـ كسی كه تصمیم دارد ده روز در محلی بماند اگرچه احتمال دهد كه برای ماندن او مانعی پیش بیاید، در صورتی كه مردم به احتمال او اعتنائی نكنند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1368 ـ اگر مسافر بداند كه مثلاً ده روز یا بیشتر، به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در جائی بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر نداند تا آخر ماه چقدر مانده و قصد كند كه تا آخر ماه بماند باید نماز را شكسته بخواند اگرچه از موقعی كه قصد كرده تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد.
مسأله 1369 ـ اگر مسافر قصد كند كه ده روز در محلی بماند چنانچه پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود كه در آنجا بماند یا به جای دیگر برود، باید نماز را شكسته بخواند و اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود، تا وقتی در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1370 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر روزه بگیرد و بعدازظهر از ماندن در آنجا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و تا وقتی كه در آنجا هست باید نمازهای خود را تمام بخواند و اگر یك نماز چهار ركعتی نخوانده باشد روزه آن روزش صحیح است اما نمازهای خود را باید شكسته بخواند و روزهای بعد هم نمی تواند روزه بگیرد.
[227]
مسأله 1371 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر از ماندن منصرف شود و شك كند كه پیش از آنكه از قصد ماندن برگردد یك نماز چهار ركعتی خوانده یا نه باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
مسأله 1372 ـ اگر مسافر به نیت اینكه نماز را شكسته بخواند مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد كه ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام نماید.
مسأله 1373 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر در بین نماز چهار ركعتی از قصد خود برگردد چنانچه مشغول ركعت سوّم نشده باید نماز را دو ركعتی تمام كند و بقیه نمازهای خود را هم شكسته بخواند و اگر مشغول ركعت سوّم شده نمازش باطل است و تا وقتی در آنجا هست باید نماز را شكسته بخواند اگرچه داخل در ركوع ركعت سوّم شده باشد اگرچه احتیاط واجب آن است كه نماز را تمام بخواند و دو ركعت شكسته هم بخواند.
مسأله 1374 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بیشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتی كه مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ماندن ده روز كند.
مسأله 1375 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبی را هم بجا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
مسأله 1376 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جائی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1377 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جای دیگری كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آنجا بماند باید در رفتن و در جائی كه قصد ماندن ده روز كرده نمازهای خود را تمام بخواند ولی اگر جائی كه می خواهد برود هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید موقع رفتن نمازهای خود را شكسته بخواند و چنانچه در آنجا قصد ماندن ده روز كرد نمازش را تمام بخواند.
مسأله 1378 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بعد از خواندن
[228]
یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جائیكه كمتر از چهار فرسخ است برود چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد یا نه، یا به كلی از برگشتن به آنجا غافل باشد یا بخواهد برگردد ولی مردد باشد كه ده روز در آنجا بماند یا نه یا آن كه از ده روز ماندن در آنجا و مسافرت از آنجا غافل باشد باید از وقتی كه می رود تا برمی گردد و بعد از برگشتن نمازهای خود را تمام بخواند.
مسأله 1379 ـ اگر به خیال این كه رفقایش می خواهند ده روز در محلی بمانند قصد كند كه ده روز در آنجا بماند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگرچه خودش هم از ماندن منصرف شود تا مدتی كه در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1380 ـ اگر مسافر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، سی روز در محلی بماند و در تمام سی روز در رفتن و ماندن مردد باشد بعد از گذشتن سی روز اگرچه مقدار كمی در آنجا بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر پیش از رسیدن به هشت فرسخ در رفتن بقیه راه مردد شود از وقتی كه مردد می شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1381 ـ مسافری كه می خواهد نه روز یا كمتر در محلی بماند اگر بعد از آنكه نه روز یا كمتر را در آنجا ماند بخواهد دوباره نه روز دیگر یا كمتر بماند و همین طور تا سی روز گذشت، از روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند اگرچه به مقدار یك نماز بماند.
مسأله 1382 ـ مسافری كه سی روز مردد بوده در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه سی روز را در یكجا بماند پس اگر مقداری از آن را در جائی و مقداری را در جای دیگر بماند بعد از تمام شدن سی روز هم باید نماز را شكسته بخواند.
شرط اوّل: آنكه سفر او كمتر از هشت فرسخ شرعی نباشد.
مسأله 1299 ـ كسی كه رفتن و برگشتن او هشت فرسخ است اگر رفتن او كمتر از چهار فرسخ نباشد باید نماز را شكسته بخواند بنابراین اگر رفتن سه فرسخ و برگشتن پنج فرسخ باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1300 ـ اگر رفتن و برگشتن هشت فرسخ باشد باید نماز را شكسته بخواند چه همان روز و شب بخواهد برگردد یا غیر آن روز و شب.
مسأله 1301 ـ اگر سفر مختصری از هشت فرسخ كمتر باشد یا انسان نداند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه نباید نماز را شكسته بخواند و چنانچه شك كند كه سفر او هشت فرسخ است یا نه در صورتی كه تحقیق كردن برایش مشقت دارد (البته مشقّت در نظر عرف نه مشقّت عقلی) باید نمازش را تمام بخواند و اگر مشقّت (به معنایی كه گفته شد) ندارد بنابر احتیاط واجب باید تحقیق كند كه اگر دو عادل بگویند یا بین مردم معروف باشد كه سفر او هشت فرسخ است نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1302 ـ اگر یك عادل خبر دهد كه سفر انسان هشت فرسخ است ظاهر این است كه با خبر عادل واحد سفر هشت فرسخ ثابت نمی شود و باید نماز را تمام بخواند و احوط آن است كه هم شكسته و هم تمام (جمع) بخواند.
مسأله 1303 ـ كسی كه یقین دارد سفر او هشت فرسخ است اگر نماز را شكسته بخواند و بعد بفهمد كه هشت فرسخ نبوده باید آن را چهار ركعتی بجا آورد و اگر وقت گذشته بنابر احتیاط واجب قضا نماید.
مسأله 1304 ـ كسی كه یقین دارد سفرش هشت فرسخ نیست یا شك دارد كه هشت فرسخ هست یا نه چنانچه در بین راه بفهمد كه سفر او هشت فرسخ بوده اگرچه كمی از راه باقی باشد باید نماز را شكسته بخواند و اگر تمام خوانده دوباره شكسته بجا آورد.
مسأله 1305 ـ اگر بین دو محلی كه فاصله آنها كمتر از چهار فرسخ است چند مرتبه رفت و آمد كند اگرچه روی هم رفته هشت فرسخ شود باید نماز را تمام بخواند.
[218]
مسأله 1306 ـ اگر محلی دو راه داشته باشد یك راه آن كمتر از هشت فرسخ و راه دیگر آن هشت فرسخ یا بیشتر باشد چنانچه انسان از راهی كه هشت فرسخ است به آنجا برود باید نماز را شكسته بخواند و اگر از راهی كه هشت فرسخ نیست برود باید تمام بخواند.
مسأله 1307 ـ اگر شهر دیوار دارد باید ابتدای هشت فرسخ را از دیوار شهر حساب كند و اگر دیوار ندارد باید از خانه های آخر شهر حساب نماید و در شهرهای بزرگ خارق العاده خصوصیت و حكم خاصی از برای آن نیست در صورتی كه خارج شدن از یك محلّه تا محله بعدی، در نظر عرف سفر به حساب نیاید.
شرط دوّم: آنكه از اوّل مسافرت قصد هشت فرسخ را داشته باشد، پس اگر به جائی كه كمتر از هشت فرسخ است مسافرت كند و بعد از رسیدن به آنجا قصد كند جائی برود كه با مقداری كه آمده هشت فرسخ شود چون از اول قصد هشت فرسخ را نداشته باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و به وطنش یا به جائی كه می خواهد ده روز آنجا بماند برگردد به شرط آنكه رفتن از چهار فرسخ كمتر نباشد، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1308 ـ كسی كه نمی داند سفرش چند فرسخ است; مثلاً برای پیدا كردن گمشده ای مسافرت می كند و نمی داند كه چه مقدار باید برود تا گمشده را پیدا كند، باید نماز را تمام بخواند ولی در برگشتن چنانچه تا وطنش یا جائی كه می خواهد ده روز در آنجا بماند هشت فرسخ یا بیشتر باشد، باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر در بین رفتن قصد كند كه چهار فرسخ برود و برگردد چنانچه رفتن و برگشتن هشت فرسخ شود با شرط آنكه رفتن چهار فرسخ كمتر نباشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1309 ـ مسافر در صورتی باید نماز را شكسته بخواند كه تصمیم داشته باشد هشت فرسخ برود پس كسی كه از شهر بیرون می رود و مثلاً قصدش این است كه اگر رفیق پیدا كند سفر هشت فرسخی برود چنانچه اطمینان دارد كه رفیق پیدا می كند باید نماز را شكسته بخواند و اگر اطمینان ندارد باید تمام بخواند.
مسأله 1310 ـ كسی كه قصد هشت فرسخ دارد اگرچه در هر روز مقدار كمی راه برود وقتی به جائی برسد كه دیوار شهر را نبیند و اذان آن را نشود باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر در هر روز مقدار خیلی كمی راه برود كه نگویند مسافر است باید نمازش را تمام بخواند و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
[219]
مسأله 1311 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است مانند نوكری كه با آقای خود مسافرت می كند چنانچه بداند سفر او هشت فرسخ است باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1312 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر بداند یا گمان داشته باشد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1313 ـ كسی كه در سفر به اختیار دیگری است اگر شك دارد كه پیش از رسیدن به چهار فرسخ از او جدا می شود یا نه ظاهر این است كه باید تمام بخواند مگر اطمینان به عدم مفارقت داشته باشد و نیز اگر شك او از این جهت است كه احتمال می دهد مانعی برای سفر او پیش آید چنانچه احتمال او در نظر مردم بجا نباشد باید نمازش را شكسته بخواند.
شرط سوّم: آنكه در بین راه از قصد خود برنگردد پس اگر پیش از رسیدن به چهار فرسخ از قصد خود برگردد یا مردد شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1314 ـ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود چنانچه تصمیم داشته باشد كه همان جا بماند یا بعد از ده روز برگردد یا در برگشتن و ماندن مردد باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1315 ـ اگر بعد از رسیدن به چهار فرسخ از مسافرت منصرف شود و تصمیم داشته باشد كه برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1316 ـ اگر برای رفتن به محلی حركت كند و بعد از رفتن مقداری از راه بخواهد جای دیگری برود چنانچه از محل اولی كه حركت كرده تا جائی كه می خواهد برود هشت فرسخ باشد، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1317 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه و در موقعی كه مردد است راه نرود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود باید تا آخر مسافرت نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1318 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را برود یا نه و در موقعی كه مردّد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه هشت فرسخ دیگر برود یا چهار فرسخ برود و برگردد، تا آخر مسافرت باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1319 ـ اگر پیش از آنكه به هشت فرسخ برسد مردد شود كه بقیه راه را
[220]
برود یا نه و در موقعی كه مردد است مقداری راه برود و بعد تصمیم بگیرد كه بقیه راه را برود چنانچه باقی مانده سفر او هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد ولی بخواهد برود و برگردد، باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر راهی كه پیش از مردد شدن و راهی كه بعد از آن می رود روی هم هشت فرسخ باشد، بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
شرط چهارم: آنكه نخواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن خود بگذرد یا ده روز یا بیشتر در جائی بماند، پس كسی كه می خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطن بگذرد یا ده روز در محلی بماند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1320 ـ كسی كه نمی داند پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش می گذرد یا نه یا ده روز در محلی می ماند یا نه، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1321 ـ كسی كه نمی خواهد پیش از رسیدن به هشت فرسخ از وطنش بگذرد یا ده روز در محلّی بماند و نیز كسی كه مردد است كه از وطنش بگذرد یا ده روز در محلی بماند اگر از ماندن ده روز یا گذشتن از وطن منصرف شود باز هم باید نماز را تمام بخواند ولی اگر باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد باید نماز را شكسته بخواند.
شرط پنجم: آنكه برای كار حرام سفر نكند و اگر برای كار حرامی مانند دزدی سفر كند باید نماز را تمام بخواند و همچنین است اگر خودِ سفر، حرام باشد مثل آنكه سفر برای او ضرر داشته باشد یا زن بدون اجازه شوهر و فرزند با نهی پدر و مادر سفری بروند كه بر آنان واجب نباشد ولی اگر مثل سفر حج واجب باشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1322 ـ سفری كه اسباب اذیت پدر و مادر باشد حرام است و انسان باید در آن سفر نماز را تمام بخواند و روزه هم بگیرد.
مسأله 1323 ـ كسی كه سفر او حرام نیست و برای كارِ حرام هم سفر نمی كند اگرچه در سفر معصیتی انجام دهد مثلاً غیبت كند یا شراب بخورد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1324 ـ اگر مخصوصاً برای آنكه كار واجبی را ترك كند مسافرت نماید، نمازش تمام است. پس كسی كه بدهكار است اگر بتواند بدهی خود را بدهد و طلب كار هم مطالبه كند چنانچه در سفر نتواند بدهی خود را بدهد و مخصوصاً برای فرار از
[221]
دادن قرض مسافرت نماید بنابر احتیاط واجب نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند ولی اگر مخصوصاً برای ترك واجب مسافرت نكند باید نماز را شكسته بخواند و احتیاط واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1325 ـ اگر سفر او سفرِ حرام نباشد ولی حیوان سواری یا مركب دیگری كه سوار است غصبی باشد نمازش شكسته است ولی اگر در زمین غصبی مسافرت كند بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1326 ـ كسی كه با ظالم مسافرت می كند اگر ناچار نباشد و مسافرت او كمك به ظالم باشد باید نماز را تمام بخواند و اگر ناچار باشد یا مثلاً برای نجات دادن مظلومی با او مسافرت كند نمازش شكسته است.
مسأله 1327 ـ اگر به قصد تفریح و گردش مسافرت كند حرام نیست و باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1328 ـ اگر برای لهو و خوش گذرانی به شكار رود نمازش تمام است و چنانچه برای تهیّه معاش به شكار رود نمازش شكسته است و اگر برای كسب و زیاد كردن مال برود احتیاط واجب آن است كه نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند ولی باید روزه نگیرد.
مسأله 1329 ـ كسی كه برای معصیت سفر كرده موقعی كه از سفر برمی گردد اگر توبه كرده باید نماز را شكسته بخواند و اگر توبه نكرده باید نماز را تمام بخواند. و اگر برگشتن از سفر در نظر عرف جزء رفتن به سفر، معصیت محسوب شود، احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1330 ـ كسی كه سفر او سفر معصیت است اگر در بین راه از قصد معصیت برگردد چنانچه باقی مانده راه هشت فرسخ باشد یا چهار فرسخ باشد و بخواهد برود و برگردد به شرط آنكه رفتن آن از چهار فرسخ كمتر نباشد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1331 ـ كسی كه برای معصیت سفر نكرده اگر در بین راه قصد كند كه بقیه راه را برای معصیت برود باید نماز را تمام بخواند ولی نمازهائی را كه شكسته خوانده صحیح است.
شرط ششم: آنكه از صحرانشینهائی نباشد كه در بیابانها گردش می كنند و هرجا كه آب و خوراك برای خود و حشمشان پیدا كنند می مانند و بعد از چندی به
[222]
جای دیگر می روند و صحرانشینها در این مسافرتها باید نماز را تمام بخوانند.
مسأله 1332 ـ اگر یكی از صحرانشینها برای پیدا كردن منزل و چراگاه حیواناتشان سفر كند چنانچه سفر او هشت فرسخ باشد احتیاط واجب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1333 ـ اگر صحرانشین برای زیارت یا حج یا تجارت و مانند اینها مسافرت كند باید نماز را شكسته بخواند.
شرط هفتم: آنكه شغل او مسافرت نباشد بنابراین شتردار و راننده و چوبدار و كشتیبان و مانند اینها اگرچه برای بردن اثاثیه منزل خود مسافرت كنند در غیر سفر اول باید نماز را تمام بخوانند ولی در سفر اول اگرچه طول بكشد نمازشان شكسته است.
مسأله 1334 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر برای كار دیگری مثلاً برای زیارت یا حج مسافرت كند باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر مثلاً راننده ماشین و اتومبیل خود را برای زیارت كرایه بدهد و در ضمن خودش هم زیارت كند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1335 ـ حمله دار یعنی كسی كه فقط در ماههای حج به مسافرت اشتغال میورزد، نماز را باید شكسته بخواند.
مسأله 1336 ـ كسی كه شغل او حمله داری است و حاجیها را از راه دور به مكّه می برد چنانچه تمام سال یا بیشتر سال را در راه باشد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1337 ـ كسی كه در مقداری از سال شغلش مسافرت است مثل شوفری كه فقط در تابستان یا زمستان اتومبیل خود را كرایه می دهد باید در زمانی كه اشتغال به سفر دارد نماز را تمام بخواند، و احتیاط مستحب آن است كه هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1338 ـ راننده و دوره گردی كه در دو سه فرسخی شهر رفت و آمد می كند چنانچه اتفاقاً سفر هشت فرسخی برود باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1339 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر ده روز یا بیشتر در وطن خود بماند چه از اول قصد ماندن ده روز را داشته باشد و چه بدون قصد بماند باید در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1340 ـ كسی كه شغلش مسافرت است اگر در غیر وطن خود ده روز
[223]
بماند در سفر اولی كه بعد از ده روز می رود باید نماز را شكسته بخواند. و اگر از اول قصد ده روز ماندن را نداشته باشد، به احتیاط واجب جمع بخواند.
مسأله 1341 ـ اشخاصی كه شغلشان در سفر است، مانند دانشجویانی كه جهت تحصیل به شهر دیگر می روند و معمولاً جمعه ها به وطن خود برمی گردند یا معلمان و كارمندان و كارگرانی كه همه روزه از وطنشان برای كار و شغل به مسافت شرعی می روند و شب برمی گردند، بنابر احتیاط نمازشان شكسته است و روزه آنها صحیح نیست مگر اینكه در محل كار قصد ده روز كنند.
مسأله 1342 ـ كسی كه در شهرها سیاحت می كند و برای خود وطنی اختیار نكرده باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1343 ـ كسی كه شغلش مسافرت نیست اگر مثلاً در شهری یا در دهی جنسی دارد كه برای حمل آن مسافرتهای پی در پی می كند، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1344 ـ كسی كه از وطنش صرف نظر كرده و می خواهد وطن دیگری برای خود اختیار كند اگر شغلش مسافرت نباشد باید در این مسافرت نماز را شكسته بخواند.
شرط هشتم: آنكه به حد ترخّص برسد یعنی از وطنش به قدری دور شود كه دیوار شهر را نبیند و صدای اذان را هم نشود ولی باید در هوا غبار یا چیز دیگری نباشد كه از دیدن دیوار و شنیدن اذان جلوگیری كند، و لازم نیست به قدری دور شود كه مناره و گنبد را نبیند یا دیوارها پیدا نباشد، بلكه همین قدر كه دیوار كاملاً تشخیص داده نشود كافی است، و كسی كه از جائی كه قصد كرده ده روز در آنجا بماند به قصد هشت فرسخ خارج شود تا به حد ترخص نرسیده بنابر احتیاط واجب باید نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند و حد ترخص در بلاد كبیره منطقه ای است كه منزل شخص در آن منطقه قرار دارد.
مسأله 1345 ـ كسی كه به سفر می رود اگر به جائی برسد كه اذان را نشنود ولی دیوار شهر را ببیند یا دیوارها را نبیند ولی صدای اذان را بشنود چنانچه بخواهد در آنجا نماز بخواند بنابر احتیاط واجب باید هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1346 ـ مسافری كه به وطنش برمی گردد وقتی دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند ولی مسافری كه می خواهد ده روز
[224]
در محلی بماند وقتی دیوار آنجا را ببیند و صدای اذانش را بشنود بنابر احتیاط واجب باید نماز را تأخیر بیندازد تا به منزل برسد یا نماز را هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1347 ـ هرگاه شهر در بلندی باشد كه از دور دیده شود یا به قدری گود باشد كه اگر انسان كمی دور شود دیوار آن را نبیند كسی كه از آن شهر مسافرت می كند وقتی به اندازه ای دور شود كه اگر آن شهر در زمین هموار بود دیوارش از آنجا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند و نیز اگر پستی و بلندی خانه ها بیشتر از معمول باشد باید ملاحظه معمول را بنماید.
مسأله 1348 ـ اگر از محلی مسافرت كند كه خانه و دیوار ندارد وقتی به جائی برسد كه اگر آن محل دیوار داشت از آنجا دیده نمی شد باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1349 ـ اگر به قدری دور شود كه نداند صدائی را كه می شنود صدای اذان است یا صدای دیگر باید نماز را شكسته بخواند ولی اگر بفهمد اذان می گویند لكن كلمات آن را تشخیص ندهد باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1350 ـ اگر به قدری دور شود كه اذان خانه های آخر شهر را نشنود ولی اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند بشنود نباید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1351 ـ اگر به جائی برسد كه اذان شهر را كه معمولاً در جای بلند می گویند نشنود ولی اذانی را كه در جای خیلی بلند می گویند بشنود، باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1352 ـ اگر چشم یا گوش او یا صدای اذان غیر معمولی باشد در محلی باید نماز را شكسته بخواند كه چشم متوسط دیوار خانه ها را نبیند و گوش متوسط صدای اذان معمولی را نشنود.
مسأله 1353 ـ اگر بخواهد در محلی نماز بخواند كه شك دارد به حد ترخص یعنی جائی كه اذان را نشنود و دیوار را نبیند رسیده یا نه باید نماز را تمام بخواند و در موقع برگشتن اگر شك كند كه به حد ترخص رسیده یا نه باید شكسته بخواند و چون در بعضی موارد اشكال پیدا می كند یا آنجا نماز نخواند یا هم شكسته و هم تمام بخواند.
مسأله 1354 ـ مسافری كه در سفر از وطن خود عبور می كند وقتی به جائی برسد كه دیوار وطن خود را ببیند و صدای اذان آن را بشنود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1355 ـ مسافری كه در بین مسافرت به وطنش رسیده تا وقتی كه در
[225]
آنجا هست باید نماز را تمام بخواند ولی اگر بخواهد از آنجا هشت فرسخ برود یا چهار فرسخ برود و برگردد وقتی به جائی برسد كه دیوار وطن را نبیند و صدای اذان آن را نشنود باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1356 ـ محلی كه انسان در آنجا به دنیا آمده باشد و وطن پدر و مادرش نیز باشد یا خودش آنجا را برای زندگی همیشگی اختیار كرده باشد وطن او است.
مسأله 1357 ـ اگر قصد دارد در محلی كه وطن اصلیش نیست مدتی را اگرچه طولانی باشد، بماند و بعد به جای دیگر برود آنجا وطن او حساب نمی شود.
مسأله 1358 ـ تا انسان قصد ماندن همیشگی در جائی كه غیر وطن اصلی خودش است نداشته باشد وطن او حساب نمی شود مگر آنكه بدون قصد رفتن آنقدر بماند كه مردم محل بگویند اینجا وطن اوست.
مسأله 1359 ـ كسی كه در دو محل زندگی می كند; مثلاً شش ماه در شهری و شش ماه در شهر دیگر می ماند هردو وطن او است اما اگر بیشتر از دو محل را برای زندگی خود اختیار كرده باشد بنابر احتیاط واجب باید نماز را در محل سومی و مازاد هم شكسته بخواند و هم تمام.
مسأله 1360 ـ در غیر وطن اصلی و وطن غیر اصلی كه ذكر شد در جاهای دیگر اگر قصد اقامه نكند نمازش شكسته است چه ملكی در آنجا داشته باشد یا نداشته باشد و چه در آنجا شش ماه مانده باشد یا نمانده باشد.
مسأله 1361 ـ اگر به جائی برسد كه وطن اصلی او بوده و عملاً از آنجا صرف نظر كرده یا به جائی برسد كه وطن غیر اصلی او بوده و دیگر قصد ماندن در آنجا را ندارد، نباید نماز را تمام بخواند اگرچه وطن دیگری هم برای خود اختیار نكرده باشد.
مسأله 1362 ـ مسافری كه قصد دارد ده روز پشت سرهم در محلی بماند یا می داند كه بدون اختیار ده روز در محلی می ماند در آن محل باید نمازهای خود را تمام بخواند.
مسأله 1363 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند لازم نیست قصد ماندن شب اول یا شب یازدهم را داشته باشد و همین كه قصد كند از اذان صبح روز اوّل تا غروب روز دهم بماند باید نماز را تمام بخواند و همچنین اگر مثلاً قصدش این باشد كه از ظهر روز اول تا ظهر روز یازدهم بماند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1364 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند در صورتی باید
[226]
نماز را تمام بخواند كه بخواهد تمام ده روز را در یك جا بماند، پس اگر بخواهد مثلاً ده روز در نجف و كوفه بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1365 ـ مسافری كه می خواهد ده روز در محلی بماند اگر از اول قصد داشته باشد كه در بین ده روز به اطراف آنجا برود چنانچه جائی كه می خواهد برود از مقدار ترخّص شهر دورتر نباشد باید در همه ده روز نماز را تمام بخواند و اگر از مقدار ترخص دورتر و كمتر از مسافت شرعی باشد چنانچه بخواهد 5 ساعت یا 6 ساعت ولو در همه ده روز برود و برگردد; باید نماز را تمام بخواند، مشروط بر اینكه شب را در محلی كه قصد كرده بماند.
مسأله 1366 ـ مسافری كه تصمیم ندارد ده روز در جائی بماند مثلاً قصدش این است كه اگر رفیقش بیاید یا منزل خوبی پیدا كند ده روز بماند باید نماز را شكسته بخواند.
مسأله 1367 ـ كسی كه تصمیم دارد ده روز در محلی بماند اگرچه احتمال دهد كه برای ماندن او مانعی پیش بیاید، در صورتی كه مردم به احتمال او اعتنائی نكنند باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1368 ـ اگر مسافر بداند كه مثلاً ده روز یا بیشتر، به آخر ماه مانده و قصد كند كه تا آخر ماه در جائی بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر نداند تا آخر ماه چقدر مانده و قصد كند كه تا آخر ماه بماند باید نماز را شكسته بخواند اگرچه از موقعی كه قصد كرده تا آخر ماه ده روز یا بیشتر باشد.
مسأله 1369 ـ اگر مسافر قصد كند كه ده روز در محلی بماند چنانچه پیش از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود كه در آنجا بماند یا به جای دیگر برود، باید نماز را شكسته بخواند و اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی از ماندن منصرف شود یا مردد شود، تا وقتی در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1370 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر روزه بگیرد و بعدازظهر از ماندن در آنجا منصرف شود چنانچه یك نماز چهار ركعتی خوانده باشد روزه اش صحیح است و تا وقتی كه در آنجا هست باید نمازهای خود را تمام بخواند و اگر یك نماز چهار ركعتی نخوانده باشد روزه آن روزش صحیح است اما نمازهای خود را باید شكسته بخواند و روزهای بعد هم نمی تواند روزه بگیرد.
[227]
مسأله 1371 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر از ماندن منصرف شود و شك كند كه پیش از آنكه از قصد ماندن برگردد یك نماز چهار ركعتی خوانده یا نه باید نمازهای خود را شكسته بخواند.
مسأله 1372 ـ اگر مسافر به نیت اینكه نماز را شكسته بخواند مشغول نماز شود و در بین نماز تصمیم بگیرد كه ده روز یا بیشتر بماند باید نماز را چهار ركعتی تمام نماید.
مسأله 1373 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر در بین نماز چهار ركعتی از قصد خود برگردد چنانچه مشغول ركعت سوّم نشده باید نماز را دو ركعتی تمام كند و بقیه نمازهای خود را هم شكسته بخواند و اگر مشغول ركعت سوّم شده نمازش باطل است و تا وقتی در آنجا هست باید نماز را شكسته بخواند اگرچه داخل در ركوع ركعت سوّم شده باشد اگرچه احتیاط واجب آن است كه نماز را تمام بخواند و دو ركعت شكسته هم بخواند.
مسأله 1374 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بیشتر از ده روز در آن جا بماند تا وقتی كه مسافرت نكرده باید نمازش را تمام بخواند و لازم نیست دوباره قصد ماندن ده روز كند.
مسأله 1375 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند باید روزه واجب را بگیرد و می تواند روزه مستحبی را هم بجا آورد و نماز جمعه و نافله ظهر و عصر و عشا را هم بخواند.
مسأله 1376 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جائی كه كمتر از چهار فرسخ است برود و برگردد به محل اقامه خود، باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1377 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در جائی بماند اگر بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جای دیگری كه كمتر از هشت فرسخ است برود و ده روز در آنجا بماند باید در رفتن و در جائی كه قصد ماندن ده روز كرده نمازهای خود را تمام بخواند ولی اگر جائی كه می خواهد برود هشت فرسخ یا بیشتر باشد باید موقع رفتن نمازهای خود را شكسته بخواند و چنانچه در آنجا قصد ماندن ده روز كرد نمازش را تمام بخواند.
مسأله 1378 ـ مسافری كه قصد كرده ده روز در محلی بماند اگر بعد از خواندن
[228]
یك نماز چهار ركعتی بخواهد به جائیكه كمتر از چهار فرسخ است برود چنانچه مردد باشد كه به محل اولش برگردد یا نه، یا به كلی از برگشتن به آنجا غافل باشد یا بخواهد برگردد ولی مردد باشد كه ده روز در آنجا بماند یا نه یا آن كه از ده روز ماندن در آنجا و مسافرت از آنجا غافل باشد باید از وقتی كه می رود تا برمی گردد و بعد از برگشتن نمازهای خود را تمام بخواند.
مسأله 1379 ـ اگر به خیال این كه رفقایش می خواهند ده روز در محلی بمانند قصد كند كه ده روز در آنجا بماند و بعد از خواندن یك نماز چهار ركعتی بفهمد كه آنها قصد نكرده اند اگرچه خودش هم از ماندن منصرف شود تا مدتی كه در آنجا هست باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1380 ـ اگر مسافر بعد از رسیدن به هشت فرسخ، سی روز در محلی بماند و در تمام سی روز در رفتن و ماندن مردد باشد بعد از گذشتن سی روز اگرچه مقدار كمی در آنجا بماند باید نماز را تمام بخواند ولی اگر پیش از رسیدن به هشت فرسخ در رفتن بقیه راه مردد شود از وقتی كه مردد می شود باید نماز را تمام بخواند.
مسأله 1381 ـ مسافری كه می خواهد نه روز یا كمتر در محلی بماند اگر بعد از آنكه نه روز یا كمتر را در آنجا ماند بخواهد دوباره نه روز دیگر یا كمتر بماند و همین طور تا سی روز گذشت، از روز سی و یكم باید نماز را تمام بخواند اگرچه به مقدار یك نماز بماند.
مسأله 1382 ـ مسافری كه سی روز مردد بوده در صورتی باید نماز را تمام بخواند كه سی روز را در یكجا بماند پس اگر مقداری از آن را در جائی و مقداری را در جای دیگر بماند بعد از تمام شدن سی روز هم باید نماز را شكسته بخواند.